YÖRÜKLERDE KÖY SEYİRLİK OYUNLARI
Yörükler nişanlarda, düğünlerde ve toplantılarda çeşitli halk oyunları oynarlar. Bunlardan bir kaçını şöyle sıralayabiliriz. Çiftetelli, üç ayak, sinsin, cirit vb.
Yörükler halk oyunlarının dışında seyirlik oyunlar da oynarlar. Bir kaç örnek verelim.
a. YÜSSÜK OYUNU
Çok yaygın oynanan bir oyundur. Oyuncular iki gruba ayrılır. Bir yüzük fincanlardan birinin altına konur. Bulan taraf diğer tarafa çeşitli cezalar verir. Bunlar yemek yedirme, tatlı aldırmadır.
TONGAVAT KALDIRMA (TONGAVIT) OYUNU
Mersin, Mut, Hacıahmetli köyü yörüklerinde düğünde misafirlere ikram edilecek yemeklerin büyük bir kısmı oğlan evinden gönderilir. Bu yemeklerin kız evine götürülmesi törenine tongavat kaldırma adı verilir. Yemekler, tongavat kocası denen bir erkekle yengeler eşliğinde çalgıyla götürülür. Düğün bayrağı dikilmiş ve düğün başlamıştır. Yiyeceklerin yanında ziyafette kesilmek üzere süslenmiş koç veya keçi oğlan evinde kesilirken bir cümbüş kurulur. Belli sayıdaki tongavatcı gençler tongavatcılar oyununu oynarlar. Oyun şöyle oynanır.
TONGAVATCILAR OYUNU:
Oyuncular:
1.Tüfekçi
2.Bayraktar
3.Denetleyici
4.Yemekçi
5.Tongavat kocası
6.Tongavat karısı yardımcısı
7.İki çocuk.
Olay oğlan evinde geçer.
Denetleyici - Haydin kız haydin eşekleri ney hazırla. Iraz nerdesin? Ahmet çabuk eşekleri hey hazırla, daha çok iş var.
Ahmet - Geliyorum yav, aceleniz ney? (Eşeği hazırlar).
Yemekçi - Ahmet ağa, neler gidecek, oduncular ney gittiler mi?
Ahmet - Onlar akşamdan gittiler, geldiler bile yav.
Denetleyici - Iraz, oy Iraz, yerin dibine mi battın kız? (Iraz elinde iki horozla gelir).
Iraz - Fatma abla, öyle bunların peşindeyim. Bunlar gidecek. Hindiden Yakup’un oğlu Mehmet gözü dikti. Düğünde gece yeriz deyi. Herkes yesin diye tutuverdim, belki çalarlar.
Fatma - Hindiden onların acelesi ne? Tahıl ney hazır mı? Yağ, fasulye, nohut nerde?
Iraz - Al kız, al iki keserler hepiciği hazır.
Fatma - Iraz abla, tahıl ney kaç havay?
Iraz - Dört havay Fatma, yetmez mi?
Fatma - Ne biley, hazar yeter.
Diğer komşular gelir.
Emine - Iraz aba kız, böyle ney mi gidecek bunlar, eğlenmeyecek miyiz?
Iraz - Ne bileyim a Emine, Ahmet pek sinirli.
Eşekler hazırlanır. Yüz yüklenir, oğlan evinin önünde üç silah atılır. Bayrak dikilir. Önde bayraklar, arkasında silahşörler, eşeklere tongavatcı karılar binerler. Arkalarına iki çocuk bindirilir.
Düğünlerde oynanan oyunlardan birisi de deve botlaması oyunudur.
DEVE BOTLAMASI OYUNU
Oyun, göç sırasında bir ailenin devesinin yavrulaması olayının ailede uyandırdığı mutluluk üzerine kurulmuştur. Oyun meydanda ve bir ateş etrafında oynanır. Odunun ateşi oyunun dekorunu tamamlar. Oyunda zenne rolünü kadın kılığına girmiş bir erkek oynar. Zenne müzik eşliğinde oynar. Bu oyunda geri zekalı bir arap tipi vardır. Arap bir tulumla güreş eder.
İki yaşlı yörük otururken devenin botlamak üzere olduğu haberi gelir. Bütün aile fertleri doğuma yardım ederler. İki kişinin oluşturduğu temsili deveyle bir kişinin temsil ettiği boduk (deve yavrusu) dinlenirken komşular çağrılır. Onlara ziyafet verilir. Bu arada çalgıcılar da getirilip şenlik kurulur. Şenlik sırasında ihtiyarla beraber karısı da oynar. Bu oyunları köy meydanında kadın erkek birlikte seyreder. Müstehcen diye nitelenebilecek konuşmalar, laf atmalar sürerken kimse rahatsız olmaz.
Oyunlar oynanırken arap sık sık ortaya girerek oyuna karışır. Arap kovalanırken ikinci bir oyun ortaya çıkar. Arap seyircilerin arasına kaçar. Bazılarının üzerinden atlar, bazılarının üzerine düşer. Bu kovalamaca sürerken bir ara arap elindeki tulumla gelip güreş tutar.
Oyun doğmaca oynandığı için oyuncular yeteneklerine göre güncel konuları işlerler. İmamın bir davranışı, muhtarın yanlış davranışı, köyün cimri zenginleri şakalarla eleştirilir.
Oyunun son bölümünde karı ile koca arasında doğan boduğa isim verilmesi konusunda bir tartışma çıkar. Kadın aile içinde kocası kadar kendisinin de söz hakkı olduğunu söyler. Tartışma uzar, kadın sözünü geçiremeyeceğini anlayınca ortadaki yoğurt kabını kocasının yüzüne kapatır. Koca da su kabını alıp karısının başında parçalar. Böylece oyun güldürücü bir sonla biter.
Oyuncuların makyajları köylüler tarafından yapılır. Cüce rolünü oynayan oyuncunun karnına bir erkek yüzü çizilir. Oyuncu karnını oynatarak hareketler yapar.
Bir diğer seyirlik yörük oyunu da Köşker oyunudur.
KÖŞKER OYUNU
Usta - Bu vatandaşların ayağı hep yalın kalmış.
Çırak - Ne yapacağız ya?
Usta - Çizme dikeceğiz.
Çırak - Çizme dikelim.
Usta - Bunlar eski mi?
Köylünün biri ayakkabısının birini ustaya verir.
1.Köylü - Al kardeşim.
2.Köylü - Ben bir körüklü çizme yaptıracağım.
Usta - Yaz oğlum ufaklığa bir körüklü çizme.
1.Köylü - Başka ne iş yaparsınız?
Çırak - Lastik ayakkabıdan tut körüklü çizmeye kadar yaparız.
Köylü - Yapın bakalım da görelim.
Usta - Gel oğlum tezgahı kuralım.
Usta çırağını el ve dizleri üstüne yatık vaziyete getirerek ayağının birini kaldırıp kendi boynundan dolandırdığı iple bağlar. Çırağın sırtına oturur. Çekiç yerine de eline aldığı tahta parçasını kullanır.
Usta - Şap, şap, tak, tak.
Çırak - Uf, yeter be.
Usta çırağının ayağına vurmasıyla bağırmaya başlar. Usta bazen de çırağın kalçasına vurur.
1.Köylü - Usta, usta, sana bir haber getirdim.
Usta - Neymiş, deyiver babam.
Köylü - Eben ölmüş, yahu.
Usta - Allah rahmet eylesin nöörelim.
Köylü - Anan da ölmüş.
Usta - Nöörelim.
Ustanın oğlu - Amcam ölmüş.
Usta - Nöörelim.
Ustanın oğlu - Hüü, hüü, hüü (ağlar).
Usta - Ne oldu oğlum, neye ağlan?
Oğul - Anam ölmüş.
Usta - Nee? Anan mı ölmüş?
(Yerinden fırlayıp evine koşmak ister. Ancak altındakinin ayağı boynuna dolanmış olduğundan usta koşarken altındaki de sürüklenir. Bütün seyirciler bu tabloya güler.)
KIZ KAÇIRMA OYUNU
Kadınların kendi aralarında düzenledikleri eğlencelerde erkek kılığına girilerek oynanan çeşitli oyunlar günümüzde de yaygın bir biçimde oynanmaktadır.
Bu oyun, erkek kılığına giren kızların bir çadır basarak kız kaçırması üzerine kurulmuştur. Kızlar çok iyi plan hazırlayarak kıyafet değiştirirler. Kızın yakınlarına hiç bir şey sezdirilmez. Işıklar söndürülüp çadıra ani bir baskın yapılarak evin gelinlik kızı kaçırılır.
Oyan inandırıcı olarak hazırlandığı için herkes inanır. Kızın annesinin çığlıkları bütün obayı ayağa kaldırır. Olay ortaya çıkınca uzun süre gülme vesilesi olarak anlatılır.
DEVE OYUNU
Yörük düğünlerinde deve oyunu oynamak çok yaygındır. İki ya da üç kişiden oluşturulan ve üzerine bir örtü örtülen yapma deveyle deve sahibi rolünü üstlenen deveci, düğüne gelenleri karşılar. Bu arada çeşitli şakalarla bazen gelenleri, bazen de devesini döver. Devecinin şakaları, hareketleri, düğüne gelen konuklara hoş zaman geçirtir.
