eskisehiryoruklerdernegi - Yörük Çadırları

TÜRK ÇADIRLARI

Türklerin bundan bin beş yüz yıl önce orta Asya’da, iklimve coğrafi şartların icabı olarak, umumiyetle göçebe bir hayat yaşadıklarımalumdur. Öyle göçebe bir gayet ki, bu hayatı yaşınlar yazı yazmasını biliyorlarve kervan ticareti yapıyorlardı. Göçebe hayatı yaşıyan Türkler,iyi ahlaklıolmayı, yoksullara yardım etmeyi seviyorlar ve bunu en büyük faziletler arasındasayıyorlardı. Ortaçağdaki göçebe Türk cemiyetlerinde, çok zengin bir asılzadelersınıf, her hususta hür olan halk tabakası ve nihayet kara halk denilen, esirlerdenmürekkep aşağı tabaka vardı. İşaret edildiği üzere, Türk göçebe cemiyetindemedeni hayatın mürekkep manzarası ve birçok müesseseleri görülmektedir. Türkler,hep çadırlarda doğmuşlar ve buralarda yaşayıp ölmüşlerdir. Eski Türkler çadıraotak (otağ) adını veriyorlardı ki, bugünkü oda sözü buradan gelmektedir. Otağismi çadır manasında olarak, Selçuklularda ve beyliklerde olduğu gibi,Osmanlılar’da da kullanılmıştır. Çadır kelimesine gelince, bu da

İşte, birçok Avrupalı alimlerin de tasdik ettikleri üzere,doğuştan asker, teşkilatçı ve idareciolan

Yukarı orta çağda, Orta Asya’nın engin bozkırlarındayaşıyan Türklerin çadırları, keçeden mamuldü. Şekli yuvarlak olup, sağlamkazıklarla yere raptedilmişti. Alelade halk çadırları sekiz on kişi alçakbüyüklükte idi. Asılzadeler olan beylerin ve hanların muhtelif şekil vebüyüklükte otağ yani çadırları vardı. Bunlardan kırmızı atlas veya ipektenyapılmış büyük otağlar elli, yüz kişi alırdı ki, burada resmi toplantılaryapılır, ziyafetler verilirdi. Renk renk kıymetli kumaşlar ve ipeklilerle süslenmişolan bu otağlar, bazı samanlarda ziyafetten sonra içindeki kıymetli eşya ile birlikteziyafeti veren han veya beyin müsaadesiyle yağmalanırdı. Yağma esnasında han veyabey, varsa oğulları ve katunu ile beraber otağdan uzaklaşırdı. Otağı yağmaedenler, yağmayı müteakip han veya beyin huzuruna vararak onu selamlarlar. veyağmaladıkları eşya ile birlikte kendi yerlerine giderlerdi. İşte eski Türklerdeki yağmalı şölenin aslıbudur. İranlılar, Türklerde gördükleri bu adeta han-ı yağma (yani yağma sofrası)adını vermişlerdir.

Çadır, Türkler tarafından o kadar sevilmiş ve iona o kadaralışılmıştı ki, yabancı ülkelerde bulunan ve evlerde oturan Türkler çadırdayaşamın hasretini çekmişlerdir. Şaphesiz ki, onlar çadıra, hür ve serbestyaşamanın hasretini çekmişlerdir. Şüphesiz ki, onlar çadıra, hür ve serbestyaşamının bir timsali nazariyle bakıyorlardı. Yedinci asrın başlarında Çin’debir müddet yaşıyan bir Gök Türk şehzadesi, kendisine tahsis edilen muhteşem birbinada kalmak istemeyerek, bu binanın bahçesine kurduğu bir çadırda oturmuştur. EskiTürklerin

çadırları, elbiseleri gibi, umumiyetle ak idi. Ancak köle vecariyeleridir ki, kara çadırda yaşarlardı. Büyüklerin çadırlarından bazılarıal, kırmızı ve turuncu idi.

Arap müelliflerine göre, Peygamberimiz, hayatının sonzamanlarında Türk çadırında oturmuş ve bu çadırı çok sevmiştir.

Osmanlı Türklerinin çadırları da Orta Asyalıatalarınınkinden farksızdı. Osmanlı hükümdarlarının büyük ve muhteşemçadırları vardı ki, buna otağ-ı hümayun denilirdi. Otağ-ı hümayun seferlerde, avve gezintilerde kullanılırdı. Fevkalade müzeyyen, işlemeli ve süslü olan otağ-ıhümayunlar müteaddit kısımlara ayrılmıştı.

Otağ-ı hümayunların rengi kırmızı idi ve Osmanlıordusunda padişah, şehzadeler, vezir ve beylerbeyilerden başkası bu renkte çadırkullanamazlardı. Padişah otağlarından Kanuni SultanSüleyman’ın 1566 da yaptığı Sigetvar seferindeki otağı pek mükellef olup yedidirekli idi. Bu hükümdarın nişancısı ve müverrihi Celalzade, bu otağı pek edibanebir surette tasvir etmiştir. Onun bu tasvirinden anlaşılıyor ki, Kanuni’nin otağı,renkli şerit ve sırma saçaklarla süslenmişti. Padişah otağlarının nezaretinehayme mehterleri adı verilen bir cemaat bakardı. Bu cemaat oda tabir edilen dört kısmaayrılmıştı. Padişahlar sefere veya herhangi uzakça bir mahalle gidecekleri vakitDavutpaşa, Çırpıcı çayırı ve Üsküdar’daki Doğancılar meydanına haymemehterleri daha önce hareket ederek otağlar kurarlardı. Seferlerde iki otağbulundurulması adet idi. Bunlardan birisinde bizzat hükümdar oturur, diğeri detuğlarla beraber daha ilerdeki menzilde kurulurdu. Tuğlarla otağ-ı hümayunu naklememur edilenlerin başlarına, konakçı başı denilirdi ki, bunlardan bazıları beylerbeyi rütbesini haizdi.

Asker çadırlarına gelince, bunlar mahruti şekilde olup,pamuktan yapılmıştı. Renkleri beyazdı.

Şeyh EDEBALİ'den Osman Gazi'ye Nasihat ..... “